مراسم چهارمین سالگرد درگذشت روح‌الله نامداری، با عنوان «چگونه عدالت‌خواهی در حوزه عمومی به زبان می‌آید؟» به همراه رونمایی کتاب جدید زنده‌یاد نامداری با نام «ستیز با خویشتن، ستیز با جهان» که به‌تازگی توسط نشر معارف منتشر شده است، عصر روز یکشنبه ۱۲ اردیبهشت‌ماه با حضور جمعی از اصحاب علوم انسانی به‌صورت حضوری و مجازی در سرای آوینی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی برگزار شد.
*بی‌توجهی «الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت» به عدالت
به گزارش خبرنگار
پایگاه خبری حوزه هنری، اسماعیل فراهانی، از شاگردان مرحوم نامداری و پژوهشگر ابتدای این نشست در خصوص کتاب «ستیز با خویشتن، ستیز با جهان» در ارائه نظرات خود گفت: این اثر در ادامه دو اثر قبلی مرحوم نامداری است و شباهت طرح جلد هم به همین موضوع مربوط می‌شود. چرا که به نوعی این سه اثر مجموعه‌ای پیوسته و واحد هستند.
فراهانی با اشاره به مقدمه کتاب «ستیز با خویشتن، ستیز با جهان» ادامه داد: مقدمه این کتاب به سه نفر ارجاع داده شده است؛ بیانات امام خمینی، سید مهدی شجاعی و شهید آوینی که آوردن این سه نفر در مقدمه اثر معنادار است. همچنین، آوردن نام «ابراهیم» و اینکه نام خودش را در کتاب «ابراهیم» گذاشته معنادار است و شباهتی به اراهیم بت‌شکن دارد. چرا که حضرت ابراهیم بت‌ها را شکست تا باب گفت‌وگو باز شود.
این پژوهشگر افزود: شکستن بت‌ها به معنای جدال‌آوری با دیگران در عین منطق آوردن برایشان است. حضرت ابراهیم بت‌ها را شکت تا باب بحث و گفت‌وگو باز شود؛ دقیقاً همانند کاری که که مرحوم نامداری انجام می‌داد. نامداری از هر فرصتی در دانشکده علوم اجتماعی علامه، برای گفت‌وگو استفاده می‌کرد. اصلاح‌طلب و اصولگرا برایش فرق نداشت و با همه گفت‌وگو می‌کرد. کتاب «ستیز با خویشتن، ستیز با جهان» هم به نوعی بخشی از پروژه شخصی زنده‌یاد نامداری در راستای تلاش برای گفت‌وگو است. شیوه انتخاب عنوان برای کتاب هم به‌دلیل درگیری‌ها و ستیزهای گفتمانی نامداری با خود و دیگران است.
فراهانی در ادامه با اشاره به پروژه‌ای با نام «الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت» که سال‌های گذشته در کشور آغاز شده به موضوع عدالت پرداخت و گفت: مبنای «الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت» فرهنگی است و عدالت برایش اولویتی ندارد. به همین دلیل هم مطالبه مردمی در راستای آن تلاشی برای عدالت نمی‌کند. از طرفی هم هیچ اولویت مشخصی در فضای سیاست‌گذاری‌های ما وجود ندارد.
وی افزود: عدالت‌خواهی هر گاه آغاز به کار کرده است، گسست‌هایی را فعال کرده است. این در حالی است که مرحوم نامداری در حوزه عدالت‌خواهی بسیار سازنده بود و به خوبی گفتمان می‌کرد. نامداری به دور از تنش و به درستی با دیگر تفکرات جامعه از جمله اصلاح‌طلبان گفت‌وگو و مباحثه می‌کرد.
این پژوهشگر در پایان صحبت‌های خود گفت: مرحوم نامداری در تلاش بود تا گفتار عدالت‌خواهی را به صحنه بیاورد. وی در این کتاب بیان می‌کند که این گفتار چگونه می‌تواند سازنده باشد و مسئله جدید به وجود بیاورد.
*ستیز و جدل در جامعه امکان بازآفرینی را فراهم می‌سازد
حجت‌الاسلام مجتبی نامخواه، پژوهشگر دانش اجتماعی یکی دیگر از مدعوین مراسم چهارمین سالگرد درگذشت روح‌الله نامداری در این نشست گفت: مرحوم نامداری در ارائه نظریات خود دارای سلسله مراتب فکری با دلالت دادن بر مطالب خاصی بود.
نامخواه ادامه داد: نامداری به مسئله‌های مهمی در طول زندگی خود پرداخت و سلسله مباحث مهمی را بازنمایی می‌کرد و پی می‌گرفت. به همین دلیل هم با گذشت چهار سال از آسمانی شدندش، دوستانش همچنان با نبودنش کنار نیامدند.
این پژوهشگر علوم اجتماعی افزود: مواجهه بی‌واسطه زنده‌یاد نامداری با اندیشه‌های امام خمینی (ره) از جمله ایده‌های محتوایی او بود. وی چگونگی عمومی ساختن محتوای اندیشه امام (ره) را بررسی می‌کرد. با اینکه پاسخ کاملی به این ایده نداشت، اما روی آن پافشاری و سعی داشت تا ایده خود را در زندگی شخصی عملی کند.
نامخواه در مورد عنوان کتاب «ستیز با خویشتن، ستیز با جهان» گفت: اگر تضاد، ستیز، جدل و دیالکتیک نبود، هیچ فیضی از جانب خدا صادر نمی‌شد. تغییر انسان‌ها و جوامع انسانی حاصل فیض خداوند است. جامعه به‌واسطه تغییر درونی تغییر خواهد کرد و آن تغییر به‌واسطه یک تضاد است. به این ترتیب تضاد در تغییر تکاملی یک جامعه بسیار مهم است. این موضوع هم در عرفان اسلامی و هم در فلسفه وجود دارد. مرحوم مطهری هم به این موضوع توجه داشتند. بنابراین ستیز و جدل در جامعه امکان بازآفرینی را فراهم می‌سازد.
نامخواه در ادامه با تأکید بر اینکه کتاب‌های نامداری موجب تخاصم اجتماعی نمی‌شود، افزود: آثار نامداری به شکاف‌های اجتماعی معنا می‌دهند و برای جامعه امکان امید و هم بستگی ایجاد می‌کند، ولی شکاف‌ها را تعمیق نمی‌کند. یکی از دلایل عدم وجود عدالت‌خواهی در حوزه عمومی، نبود نظریه‌ای برای تضاد یا دیالکتیک است.
وی در پایان گفت: عدالت ما دچار وضعیت گنگ‌وارگی است، چرا که تصور صحیحی از تضاد نداریم. همچنین غلبه زبان سیاسی باعث شده که عدالت‌خواهی وارد جامعه و حوزه عمومی نشود، در نتیجه ما نباید از ستیز عقب‌نشینی کنیم. انقلاب اسلامی در ادامه گام‌های خود به بازتولید مستمر، ستیز و جدل برای آمدن عدالت به حوزه عمومی نیازمند است.
*حضور افرادی همچون نامداری برای انقلاب اسلامی غنیمت است
سید حسین شهرستانی، مدیر گروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی نیز در این نشست طی سخنانی گفت: زنده‌یاد نامداری دانشجوی دانشگاه علامه بود و بنده دانشجوی دانشگاه تهران، با اینکه با هم اختلاف نظرهایی داشتیم، اما همواره مراوده و گفت‌وگو میان ما شکل می‌گرفت. حضور افرادی همچون نامداری برای انقلاب اسلامی غنیمت است. برای افرادی مثل مرحوم نامداری روشن نگه‌داشتن شعله مقدس و آتش انقلاب یک سلوک شخصی و اجتماعی است. این حرارت انقلابی دستاورد یک سلوک نیست، بلکه یک موهبت، بخت و اقبال تاریخی است که به دیگران هم منتقل می‌شود.
مدیر گروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی با تأکید بر اینکه ایده عدالت و عدالت‌خواهی هسته مهم انقلاب اسلامی است، گفت: ایده عدالت و عدالت‌خواهی انقلاب اسلامی در خطر است. در آغاز انقلاب، عدالت‌خواهی به مثابه مطالبه یک آرمان و دادخواهی بود. در سال‌های انقلاب، ایده عدالت توسط اقلیت و مردم زجرکشیده‌ای مطرح می‌شد که اگر بخواهیم آنرا به همان شیوه ادامه دهیم شکل کاریکاتوری به خود می‌گیرد. این در حالی است که نوع عدالت‌خواهی امروز نسبت خودش را با مردم و حتی با حاکمیت و سیاست گم کرده است.
شهرستانی ادامه داد: ایده عدالت‌خواهی امروز، مدعی نمایندگی مردم است، ولی اقبال مردم را به همراه ندارد و مردمی را نمایندگی می‌کند که آن مردم زبانش را نمی‌شناسند. متأسفانه عدالت‌خواهی امروز نسبت خودش را با استقلال، امنیت، آزادی و مصلحت گم کرده است و به حرف‌های کلی و پرطمطراق پناه آورده است. این نوع دادخواهی به دادگری منتهی نمی‌شود و تنها جنبشی بی‌ثمر است.
شهرستانی در ادامه یکی از معضلات عدالت‌خواهی در جامعه امروز را رسانه دانست و افزود: عدالت‌خواهی امروز ما به یک کنش رسانه‌ای تبدیل شده است؛ نه سر در و کتاب دارد و نه در پشت میز ادارات اجرا می‌شود، فقط به یک سری مکتوبات و نوشته تبدیل شده است. عدالت‌خواهی امروز به مجموعه تشکل‌ها نوپای دانشجویی تقلیل یافته و لازم است که این نوع عدالت‌خواهی ارتقا پیدا کند و همانند همین کتاب روح‌الله نامداری از کنشگری رسانه‌ای به عدالت‌خواهی به مثابه توحید نظری تبدیل شود.
وی در پایان طراحی درستی از عدالت را که هم پشتوانه نظری داشته باشد و هم فراتر از افشاگری‌ها و شعارها عمل کند، عامل اصلی تحقق میدانی عدالت و عدالت‌خواهی دانست.
* همه مسئله‌هایمان به عدالت گره بخورد
محمدصادق شهبازی نویسنده و پژوهشگر حوزه انقلاب اسلامی هم با حضور در این نشست با اشاره به گفته مقام معظم رهبری در خصوص عدالت اجتماعی گفت: هنری که روح‌الله نامداری در این کتاب به خرج داده، آسیب فضای عمومی ما است و به میزان بی‌توجهی به عدالت می‌پردازد. ما امروز با این پدیده مواجه هستیم. مقام معظم رهبری می‌فرمایند:«ما دچار عقب ماندگی عدالت اجتماعی هستیم و این موضوع پیچیده بدون ثمره عملی قدرت نظام سازی ندارد.» بر همین اساس می‌توان گفت که عنصر ایجاد الفت در دهه شصت عدالت اجتماعی بود و به همین خاطر در آن دوران فضای مواسات برقرار بود. اما امروزه چنین مهمی را نداریم به همین دلیل عدالت امروز باید جایگاه محوری خود را بار دیگر به دست بیاورد.
شهبازی ادامه داد: بازسازی ادبیات دینی براساس عدالت اجتماعی از مهم‌ترین کارهایی است که باید انجام شود. همچنین باید عدالت را به همه شاخصه‌های زندگی‌مان تعمیم دهیم تا دوباره جزء اولویت‌هایمان شود.
وی افزود: خروج عدالت از رده و جایگاه اصلی خود از مهم‌ترین انحراف‌هایی بود در سه دهه بعد انقلاب رخ داد. در نتیجه لازم است تا شیوه‌های حاکمیتی و مدیریتی را براساس عدالت تعریف و فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی را ناظر به عدالت کنیم. همچنین باید عدالت را از چنگال حرف‌های کلی و شعاری خارج کنیم. امروزه به پیوست عدالت نیاز داریم، به این معنی که به مسائلمان با اولویت عدالت بپردازیم و همه مسئله‌هایمان به عدالت گره بخورد.
* روح‌الله نامداری منظر درستی برای پرداخت تمامی آثارش داشت
روح‌الله رشیدی، نویسنده کتاب «به اضافه مردم» و پژوهشگر نیز در این نشست در سخنانی کوتاه گفت: من هیچوقت روح‌الله نامداری را از نزدیک ندیدم، ولی با تفکر، عقاید و آثار آن مرحوم آشنایی داشتم.
رشیدی افزود: ما در دوره‌ای شاهد انتشار کتاب «جدال دو اسلام» بودیم که از اندیشه امام (ره) در این اثر عدالت‌خواهی زدایی شده بود. تمایز زنده‌یاد نامداری با دیگر دوستانش این است که به موضوع عدالت‌خواهی از منظر امام خمینی (ره) می‌پردازد. با خواندن کتاب «جدال دو اسلام» متوجه می‌شویم که نامداری فهمیده بود امامِ عدالت‌خواه و ادبیات نیروهای انقلابی غایب است و وجود ندارد. مدل چینش این اثر به گونه‌ای است که روح عدالت خواهی امام در کل اثر حفظ شده است. در کتاب اخیرشان هم زبان و هم بیان فوق العاده‌ای دارند. مخاطب اثر مشخص است و هر کسی در جریان این گفت‌وگو قرار بگیرد رگه‌هایی از اسلام ناب را می‌بیند.
رشیدی در پایان با تأکید بر اهمیت کتاب «جدال دو اسلام» به قلم مرحوم نامداری گفت: اگر نامداری کتاب «جدال دو اسلام» را نمی‌نوشت، در بازآرایی وضعیت نیروهای انقلابی یک پایمان می‌لنگید و مشکل داشتیم به همین دلیل باید قدردان آن باشیم. روح‌الله انقلابی در تمام آثارش، منظر درستی را برای پرداخت انتخاب کرده بود.
گفتنی است، این نشست به همت مؤسسه هنری رسانه‌ای سلوک و پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شد.
یادآور می‌شود، از زنده‌یاد روح‌الله نامداری، دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات و معلم و پژوهشگر انقلابی، پیش از این کتاب‌های «جدال دو اسلام» و «خمینی؛ پدیده انسانی پیچیده» منتشر شده است. «ستیز با خویشتن، ستیز با جهان»، کتابی است که در آخرین روزهای عمر او در حال آماده‌شدن برای انتشار بود. پس از درگذشت مرحوم نامداری، انتشار این کتاب چندسال به تعویق افتاد و حالا به‌تازگی توسط دفتر نشر معارف منتشر شده و به‌مناسبت چهارمین سالگرد درگذشت او، در این نشست رونمایی و درباره آن گفت‌وگو شد.
*راه شخصیت‌های انقلابی همچون روح‌الله ادامه یابد
خانم لجم اورک همسر مرحوم نامداری نیز با ارتباط مجازی با این نشست گفت: روح‌الله کتاب «ستیز با خویشتن، ستیز با جهان» را با اخلاص نگاشت. او جدیت بسیاری برای این کتاب به خرج داد. من مطمئن هستم که این کتاب برای همراهان انقلابی ایشان و جوانان خیلی ثمربخش خواهد بود.
وی در مورد شخصیت زنده‌یاد نامداری گفت: ایشان شخصیتی بی‌بدیل بودند. استاد و یک معلم بی‌نظیر بودند. روح‌الله یک شخصیت انقلابی با وسعتی عمیق بود و حرف و عملکردش متناسب بود. تواضع، فروتنی، ایمان و صداقت ایشان زبانزد همه بستگان و اطرافیان بود.
همسر مرحوم نامداری ادامه داد: ایشان واقعاً معلمی دلسوزی بودند، هم برای دوستان‌شان که او را می‌شناختند و هم برای بنده که همسر ایشان بودم.
وی در پایان با تقدیر از برگزارکنندگان این نشست گفت: دیده شدن کارهای یک فرد انقلابی در جامعه امروز ما بسیار مهم است. برپایی چنین نشست‌هایی برای معرفی هرچه بیشتر افرادی مثل روح‌الله در راستای ترویج ارزش‌های انقلاب اهمیت بسیاری دارد. راه شخصیت‌های انقلابی همچون روح‌الله نامداری باید ادامه یابد و شناخت چنین شخصیت‌هایی به ادامه راه آنها کمک بسیاری می‌کند.
*اخلاص روح‌الله نامداری را در کار داشته باشیم
وحید جلیلی نیز در حضور و ارتباطی مجازی با این نشست گفت: گاهی وقت‌ها می‌گوییم که خلأ نظری داریم و به همین جهت به وحدت نمی‌رسیم، به هم‌افزایی نمی‌رسیم، نمی‌توانیم موج ایجاد کنیم و جریان‌سازی اجتماعی ایجاد بکنیم. خداوند در آیه 14 سوره شریفه شوری می‌گوید « وَمَا تَفَرَّقُوا إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ أُورِثُوا الْكِتَابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مُرِيبٍ». بر اساس این آیه شریفه هر چقدر انقلاب آشکارتر، روشن‌تر و شفاف‌تر می‌شود، اختلافات در تشکل‌ها عمیق‌تر می‌شود و کار به جایی می‌رسد که دست به اسلحه می‌برند و ... اینجا آن تعبیر «بغیا بینهم» مهم است تا فقط برای این که ما به یک هم‌افزایی برسیم و ان‌شاءالله بتوانیم به یک جامعه‌سازی طرازی فکر بکنیم صرف بحث نظری کفایت نمی‌کند. البته شرط لازم هست اما شرط کافی قاعدتاً اخلاق و تقوی است.
جلیلی در مورد شخصیت زنده‌یاد نامداری گفت: یک ویژگی مهم در شخصیت آقا روح‌الله این بود که اخلاص داشت. او آدم باسوادی بود، اهل تأمل و اهل تولید فکر بود. این ویژگی را خیلی‌های دیگر هم ممکن است داشته باشند. ممکن است بیشتر از او کتاب خوانده باشند و اهل تأملات و اهل تولیدات فکری و از این قبیل باشند. اما چه چیزی به کار او و زندگی او برکت می‌داد و علم او را در مسیر هدایت می‌آورد؟ روح‌الله هم جهادی بود هم همت بلند داشت. اگر چنین زندگی کردن را یاد بگیریم، رویدادهای مهم و خوبی برایمان شکل می‌گیرد.
وی در پایان افزود: خداوند روح آن عزیز را شاد کند. در مورد بعضی‌ها شاید به تعارف بگوییم، ولی در مورد روح‌الله عزیز «لا یعلم منه الا خیرا» و حالا ما که هر بار او را می‌دیدیم از همت، اخلاص و ابتهاج او متأثر، امیدوار و دلگرم می‌شدیم. از خدا می‌خواهیم با اولیاءالله محشورش کند، با سیدالشهداء محشور کند. ما هم بتوانیم اخلاصی که او داشت جهاد و همتی که در زندگی‌اش دیدیم در حد توان و وسع خودمان محقق کنیم.
انتهای پیام/
نظر شما